دستگاه روغن‌ گیری کنجد

در قلب سنت ‌های غذایی خاورمیانه، کنجد، گنجینه ‌ای از سلامت است. قرن‌ها است که روغن کنجد، با عطر و طعم خاص خود، پای ثابت آشپزخانه ‌های اصیل و درمان ‌های طبیعی بوده است. اما راز دستیابی به این عصاره حیات ‌بخش، در انتخاب دستگاه روغن‌ گیری کنجد مناسب نهفته است. دستگاهی که بتواند با ظرافتی هنرمندانه، روغنی زلال، خالص و سرشار از “سزامین” و “سزامولین” – آنتی ‌اکسیدان‌ های نابِ کنجد – را استخراج کند. امروز، این فناوری نوین، پلی میان اصالت دیروز و سلامت فردا است.

دستگاه روغن گیری کنجد چیست؟

دستگاه روغن ‌گیری کنجد، ابزاری تخصصی برای استخراج “طلای مایع” از دانه ‌های این گیاه است که در دو گونه خانگی وصنعتی طراحی می‌ شود. این دستگاه‌ ها با به‌ کارگیری دو روش بنیادین عمل می‌ کنند:

پرس سرد که با اعمال فشار مکانیکی در دمای زیر ۲۷°C، روغنی خالص با حفظ کامل آنتی ‌اکسیدان‌ های حیاتی مانند سزامین تولید می‌ کند.

پرس گرم که با حرارت‌ دهی اولیه، بازدهی استخراج را افزایش داده ولی بخشی از خواص درمانی را کاهش می ‌دهد.
مدل‌ های پیشرفته‌ تر، قابلیت روغن‌ گیری از دیگر دانه ‌های روغنی مانند گردو و بادام را نیز دارا هستند. انتخاب بین این دو روش و ظرفیت دستگاه، بستگی به هدف استفاده (مصرف خانگی، تولید صنعتی یا عرضه بازار) و نیاز به حفظ کیفیت تغذیه‌ ای دارد.

ویژگی‌ های دستگاه‌ های خانگی

این دستگاه‌ها از فولاد ضدزنگ جراحی‌ گرید (استیل ۳۰۴) در تمامی سطوح در تماس با روغن ساخته شده ‌اند تا از هرگونه اکسیداسیون و آلودگی فلزی جلوگیری شود. سیستم کنترل دمای هوشمند در آنها به‌ صورت پیوسته حرارت ایجاد‌شده توسط اصطکاک مارپیچ را مانیتور کرده و از عبور دمای روغن از مرز حیاتی ۲۷°C جلوگیری می ‌کند.

خروجی خنجاله خشک و فشرده نشان ‌دهنده بازدهی بالای ۹۵٪ این دستگاه‌ها است. به‌ طوری ‌که پس از هر بار پرس، توده‌ ای پودری و بدون رطوبت به‌ جای می ‌ماند. قابلیت چندمنظوره بودن آنها امکان استخراج روغن از دانه‌ های سخت‌ تری چون بادام درختی، فندق و حتی هسته انار را نیز فراهم می ‌آورد.

ویژگی های دستگاه‌ های صنعتی

گیربکس‌ های صنعتی با برندهای اتریشی (SEW) در این دستگاه‌ ها نیروی چرخشی موتور را به گشتاوری تبدیل می ‌کنند که بدون افزایش حرارت، قادر به فشرده ‌سازی حتی سخت ‌ترین دانه‌ ها است.
سیستم پرس چند مرحله‌ ای آنها شامل یک پیش ‌خردکن دانه و دو مرحله فشرده ‌سازی با فشار متغیر ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ بار است که روغن را تا آخرین قطره از بافت دانه جدا می‌ کند.

طراحی بدنه کاملاً ایزوله مانع از نفوذ اکسیژن به فرآیند پرس شده و سرعت اکسیداسیون روغن خام را تا ۷۰٪ کاهش می ‌دهد. قابلیت اتصال به چیلرهای صنعتی در مدل‌های NF1500 به بالا، دمای روغن را در طول استخراج ثابت نگه می‌ دارد.

معیارهای انتخاب دستگاه

• دریافت گواهینامه‌ های بهداشتی از مراجع ملی (وزارت بهداشت) و بین ‌المللی (ISO 22000) برای اطمینان از سازگاری دستگاه با استانداردهای تولید خوراکی ضروری است.
• در دسترس بودن قطعات مهم مانند مارپیچ‌ های فولادی کربن ‌بالا و واشرهای سیلیکونی غذایی در بازار داخلی، طول عمر دستگاه را تضمین می ‌کند.
• مصرف انرژیِ بهینه ‌شده با موتورهای کلاس IE3 در مدل ‌های جدید، هزینه‌ های تولید را تا ۴۰٪ نسبت به دستگاه‌ های معمولی کاهش می‌ دهد.
• ارائه کارگاه‌ های آموزشی رایگانِ تنظیم فشار پرس، تعویض فیلترها و عیب ‌یابی اولیه توسط کمپانی ‌های معتبر، سرمایه‌ گذاری شما را ایمن می ‌کند.

نکته: دستگاه‌ هایی که مخزن جمع‌ آوری روغن آنها از جنس پلاستیکِ شفاف یا فلزات غیراستیل باشد، به‌ دلیل نفوذ نور و واکنش‌ های شیمیایی، ظرف ۴۸ ساعت روغن را فاسد می‌ کنند.

فرآیند استخراج روغن کنجد

فرآیند تولید روغن کنجد مرغوب با پاک ‌سازی دقیق دانه‌ ها آغاز می ‌شود که طی آن هرگونه ناخالصی مانند سنگ ‌ریزه، برگ یا ذرات خارجی به ‌ویژه در دستگاه‌ های صنعتی مجهز به الک‌ های ویبره حذف می ‌گردد. سپس مرحله خشک ‌کردن ملایم انجام می‌ گیرد که در آن رطوبت دانه‌ها تحت حرارت غیرمستقیم و کنترل ‌شده (زیر ۴۰°C) به کمتر از ۵٪ کاهش می‌ یابد تا از فساد میکروبی جلوگیری شود.

در گام اصلی، دانه‌ های کنجد توسط مارپیچ فولادی تحت فشار ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ بار (بسته به مدل دستگاه) فشرده می‌ شوند. نکته با اهمیت اینجا است که دمای روغن خروجی در هیچ لحظه ‌ای نباید از مرز ۲۷°C فراتر رود، چرا که افزایش دما موجب تخریب آنتی ‌اکسیدان‌ های موثر مانند سزامین می‌ شود.

پس از استخراج، روغن خام از فیلترهای کاغذی یا پارچه ‌ای عبور داده می‌ شود تا ذرات ریز و باقیمانده‌ های جامد کاملاً جدا شوند. برای اطمینان از کیفیت نهایی، یک آزمایش ساده اما تعیین‌ کننده وجود دارد: روغن مرغوب کنجد پس از ۲ ساعت قرارگیری در یخچال (دمای ۰-۴°C) باید کاملاً جامد و کره‌ ای شکل شود، در حالی که روغن‌ های تقلبی یا حرارت ‌دیده به ‌صورت مایع باقی می ‌مانند. این تغییر فاز، گواهی بر حفظ ساختار مولکولی اصیل روغن است.

چرا استفاده از دستگاه مخصوص کنجد برای تولید روغن مرغوب ضرورت دارد؟

کنجد بهترین‌ ‌دانه روغنی محسوب می ‌شود، چرا که هر دانه‌ آن قادر است تا ۵۵٪ روغن خالص تولید کند که این بالاترین میزان روغن‌ دهی در میان تمامی دانه‌ های روغنی شناخته ‌شده است.
مواد مغذی حیاتی موجود در کنجد، مانند آنتی‌ اکسیدان ‌های ارزشمند «سزامین» و «سزامولین»، در برابر حرارت‌ های بالا بسیار آسیب‌پذیر هستند و به سرعت تخریب می ‌شوند. به همین دلیل، تنها روش به دست آوردن روغنی زلال با عطر طبیعی و حفظ کامل خواص درمانی، استفاده از دستگاه روغن گیری است که در آن فشار مکانیکی دقیق و کنترل‌ شده اعمال می ‌گردد.

نکته‌ ای مهم که باید همواره مدنظر قرار دهید این است که دستگاه‌ های عمومی روغن ‌گیری اغلب برای استخراج روغن کنجد مناسب نیستند، زیرا اعمال حرارت ناخواسته یا فشار نامتناسب، نه ‌تنها طعم روغن را به‌ شدت تلخ می ‌کند، بلکه ترکیبات مغذی آن را نیز نابود می ‌سازد.

ویژگی ‌های ممتازکننده دستگاه روغن‌ گیری کنجد

آنچه دستگاه روغن‌ گیری کنجد را از نمونه‌ های معمولی متمایز می‌ کند، فناوری‌ های حفاظتی پیشرفته است که در هر مرحله از فرآیند، کیفیت روغن را تضمین می ‌کنند. سیستم خنک‌ کننده مارپیچ با استفاده از لوله‌ های مسی دورتا دور مارپیچ فولادی، حرارت ناشی از اصطکاک مکانیکی را جذب کرده و دمای روغن را همواره زیر ۲۷°C نگه می ‌دارد. بدنه تمام استیل ۳۰۴ به‌ عنوان تنها متریال مجاز در تماس با روغن، از هرگونه واکنش اکسیداتیو فلزات و آلودگی‌ های شیمیایی جلوگیری می‌ کند. کلید حرارتی هوشمند (ترموستات) مانند نگهبانی همیشه‌ بیدار، در لحظه رسیدن دمای سیستم به ۳۵°C مدار برق را قطع می‌ کند تا از تخریب آنتی ‌اکسیدان‌ های حساس جلوگیری شود. سرانجام، طراحی بدون منفذ با حذف اکسیژن از محیط عملیات، سرعت اکسیداسیون روغن را تا ۷۰٪ کاهش داده و عمر مفید محصول نهایی را افزایش می ‌دهد.

این چهار اصل فنی، مثلث طلایی کیفیت را تشکیل می ‌دهند:

• حفظ کامل سزامولین (ضدسرطان قوی)
• جلوگیری از تشکیل اسیدهای چرب ترانس
• ماندگاری ۱۸ ماهه بدون افزودنی ‌های شیمیایی
• طعم اصیل علفی ویژه روغن کنجد خام

دستگاه ‌های فاقد این ویژگی ‌ها حتی با رعایت سایر اصول، روغنی با تلخی مفرط و عطر سوخته تولید می ‌کنند که نشانه تخریب ساختار مولکولی روغن است.

نکات مهم خرید دستگاه روغن گیری کنجد

• مخزن شفاف، خط قرمز است. روغن کنجد در تماس با نور، ظرف ۴۸ ساعت اکسید می‌ شود (حتماً مخزن استیل تیره باشد).
• کنجاله مرطوب یعنی دستگاه ناکارآمد.اگر پس از پرس، کنجاله چرب و مرطوب بود، دستگاه روغن را کامل استخراج نکرده است.

سخن پایانی

خرید دستگاه روغن‌ گیری کنجد، فراتر از یک تصمیم اقتصادی، سرمایه گذاری برای تندرستیِ نسل ‌ها است. این دستگاه، پلی است میان سنت‌ های کهن و دانش نوین؛ چه در آشپزخانه‌ های خانگی به دنبال تولید روغنی خالص برای خانواده باشید، چه در مسیر تأسیس کارگاهی ارگانیک با چشم‌ انداز عرضه به بازار. دستگاه مناسب با حفظ سزامین و سزامولین آنتی‌ اکسیدان ‌های ناب کنجد، عصاره زندگی را از دل هر دانه زنده بیرون می‌ کشد.

سوالات متداول

• چرا دستگاه عمومی برای کنجد مناسب نیست؟ به دلیل حساسیت بالای کنجد به حرارت؛ مواد مغذی مانند “سزامین” در دمای بالا تخریب می ‌شوند و فشار نادرست، طعم روغن را تلخ می‌ کند.
• مهمترین ویژگی دستگاه مرغوب چیست؟
  • سیستم خنک ‌کننده مارپیچ (جلوگیری از افزایش دما)
  • بدنه استیل ۳۰۴ (پیشگیری از اکسیداسیون)
  • ترموستات قطع خودکار (در دمای ۳۵°C)
  • طراحی بدون منفذ (کاهش اکسیژن)
• چگونه کیفیت روغن تولیدی را آزمایش کنم؟ پس از ۲ ساعت قرارگیری در یخچال (۰-۴°C)، روغن مرغوب کاملاً جامد می ‌شود. روغن تقلبی یا حرارت دیده مایع باقی می ‌ماند.
• بازدهی دستگاه‌ های صنعتی چقدر است؟ در مدل‌ های کارگاهی (مانند NF2000)، از هر ۲۰ کیلو کنجد، حدود ۱۱ لیتر روغن + ۹ کیلو کنجاله خشک (خوراک دام) استخراج می ‌شود.
• آیا می‌تواینم با دستگاه کنجد، دانه‌ های دیگر را هم پرس کنیم؟ بله، دستگاه‌ های پیشرفته (مانند OilSet/3-6) قابلیت روغن ‌گیری از گردو، بادام، فندق و هسته انار را دارند.‌
• چرا مخزن روغن باید استیل تیره باشد؟ نور موجب اکسیداسیون سریع روغن کنجد می ‌شود. مخزن استیل تیره، نور را مسدود کرده و عمر روغن را تا ۱۸ ماه افزایش می ‌دهد.
• کنجاله خشک نشانه چیست؟ خروجی کنجاله پودری و بدون رطوبت، نشان ‌دهنده بازدهی بالای ۹۵٪ دستگاه در استخراج کامل روغن است.